Số trừ và số bị trừ là gì? – Những khái niệm tưởng chừng đơn giản này lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình học toán của trẻ tiểu học. Nếu ba mẹ đang băn khoăn vì con hay nhầm lẫn khi làm toán trừ, thì đây chính là lúc cần hiểu rõ bản chất của từng thành phần trong phép tính. Bài viết này của KidsUP sẽ giúp phụ huynh nắm vững khái niệm, cách dạy con dễ hiểu và những lỗi phổ biến cần tránh – tất cả chỉ trong vài phút đọc!
Hiểu đúng về số trừ, số bị trừ và hiệu
– Số trừ là gì?
Số trừ là số được lấy đi từ số bị trừ trong phép trừ. Trẻ cần hiểu rằng số trừ là phần giá trị bị mất hoặc bị giảm đi trong quá trình tính toán.
– Số bị trừ là gì?
Số bị trừ là số đứng trước trong phép tính trừ, đại diện cho giá trị ban đầu trước khi bị lấy đi một phần. Đây là thành phần rất quan trọng giúp trẻ hiểu bản chất của phép trừ là lấy đi hoặc giảm bớt từ một tổng thể.
– Hiệu là gì?
Hiệu là kết quả sau khi lấy số trừ khỏi số bị trừ. Đây chính là phần còn lại sau phép trừ và thường được trẻ quan tâm nhiều nhất vì nó là đáp án cuối cùng.
VÍ DỤ: 10 (số bị trừ) – 4 (số trừ) = 6 (hiệu)
– Mối quan hệ giữa số bị trừ, số trừ và hiệu
Ba thành phần này luôn gắn kết với nhau trong phép trừ thông qua công thức cơ bản:
Số bị trừ = Số trừ + Hiệu
Nhờ công thức này, phụ huynh có thể dễ dàng hướng dẫn trẻ tìm ra bất kỳ thành phần nào nếu biết hai thành phần còn lại:
- Muốn tìm số bị trừ: Cộng số trừ với hiệu.
Ví dụ: ? – 3 = 5 ⇒ Số bị trừ = 3 + 5 = 8 - Muốn tìm số trừ: Lấy số bị trừ trừ hiệu.
Ví dụ: 9 – ? = 4 ⇒ Số trừ = 9 – 4 = 5 - Muốn tìm hiệu: Lấy số bị trừ trừ số trừ.
Ví dụ: 12 – 7 = ? ⇒ Hiệu = 12 – 7 = 5
Phân biệt số trừ và số bị trừ
– Những sai lầm phổ biến của trẻ
Khi mới học phép trừ, nhiều bé thường xuyên nhầm lẫn giữa số trừ và số bị trừ. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc:
- Không hiểu rõ vị trí: Trẻ thường đảo ngược vị trí của hai số, ví dụ viết 3 – 9 thay vì 9 – 3, dẫn đến kết quả sai.
- Hiểu sai bản chất: Một số bé nghĩ rằng “số trừ là số lớn hơn” mà không nắm được khái niệm số nào là giá trị ban đầu và số nào là phần bị lấy đi.
Những nhầm lẫn này nếu không được chỉnh sửa sớm có thể khiến trẻ mất nền tảng và cảm thấy sợ học toán.
– Cách giúp trẻ phân biệt dễ dàng
Để giúp trẻ ghi nhớ và phân biệt chính xác giữa số trừ và số bị trừ, ba mẹ có thể áp dụng một số mẹo học đơn giản nhưng hiệu quả:
- Dùng màu sắc hoặc hình ảnh minh họa:
Ví dụ, tô màu xanh cho số bị trừ và đỏ cho số trừ trong mỗi phép tính. Việc lặp lại màu sắc này sẽ tạo liên kết ghi nhớ trong não bộ trẻ. - Sử dụng tình huống thực tế:
Hãy đưa ra các ví dụ gần gũi như:
“Con có 8 chiếc kẹo (số bị trừ), mẹ lấy đi 3 chiếc (số trừ), vậy con còn mấy chiếc kẹo?”
Việc gắn với cuộc sống giúp trẻ hiểu bản chất chứ không chỉ học thuộc. - Dạy qua hình ảnh trực quan:
Ba mẹ có thể dùng que tính, hình dán hoặc đồ vật để trẻ trực tiếp thực hiện phép trừ, từ đó nhận diện rõ đâu là số bắt đầu và đâu là số bị lấy đi.
Phương pháp dạy trẻ học phép trừ hiệu quả tại nhà
– Dạy bằng đồ vật quen thuộc
Không cần dụng cụ cầu kỳ, ba mẹ hoàn toàn có thể giúp con học tốt phép trừ chỉ với những đồ vật xung quanh như: viên bi, cái cốc, trái cây, bánh kẹo…
Chẳng hạn: “Con có 5 quả táo, mẹ ăn 2 quả, còn mấy quả?” – trẻ sẽ dễ hình dung và nhớ lâu hơn khi nhìn thấy và cầm nắm trực tiếp đồ vật.
Lưu ý nhỏ: Nên bắt đầu với số lượng nhỏ (dưới 10), để trẻ không bị quá tải thông tin.
– Ứng dụng công nghệ học toán
Hiện nay có rất nhiều ứng dụng học toán tương tác giúp trẻ vừa học vừa chơi, nổi bật như KidsUP Soroban (luyện tính nhẩm), KidsUP Montessori (ứng dụng phương pháp giáo dục sớm). Các ứng dụng này thường có:
- Hình ảnh sinh động, âm thanh vui nhộn.
- Bài học ngắn gọn, dễ hiểu.
- Trò chơi luyện tập kỹ năng tính nhẩm, tư duy logic.
Nhờ đó, trẻ có thể học phép trừ một cách tự nhiên mà không thấy áp lực như học “truyền thống”.
– Khuyến khích trẻ tự đặt và giải bài toán
Khi trẻ đã hiểu khái niệm, ba mẹ nên khơi gợi sự sáng tạo bằng cách khuyến khích bé tự nghĩ ra các tình huống phép trừ, ví dụ:
- “Nếu con có 7 viên kẹo mà tặng bạn 3 viên thì sao?”
- “Nếu hôm nay con có 10 phút chơi, nhưng mẹ trừ 4 phút vì con quên dọn đồ chơi thì còn mấy phút?”
Việc tự đặt bài toán giúp trẻ hiểu sâu hơn về phép trừ, tăng khả năng vận dụng vào đời sống thực tế – điều rất quan trọng trong giai đoạn học tiểu học.
Các dạng bài tập về số trừ và số bị trừ thường gặp
– Bài 1: Nhận biết số bị trừ, số trừ và hiệu
Đề bài:
- Trong phép tính: 9 – 3 = 6
- Trong phép tính: 12 – 5 = 7
- Trong phép tính: 7 – 2 = 5
- Trong phép tính: 15 – 9 = 6
- Trong phép tính: 18 – 4 = 14
– Bài 2: Tìm số bị trừ hoặc số trừ khi biết hai thành phần
- ? – 4 = 5
- 13 – ? = 7
- ? – 6 = 9
- 20 – ? = 11
- ? – 5 = 10
Đáp Án
Bài 1: Nhận biết số bị trừ – số trừ – hiệu
- Số bị trừ: 9, số trừ: 3, hiệu: 6
- Số bị trừ: 12, số trừ: 5, hiệu: 7
- Số bị trừ: 7, số trừ: 2, hiệu: 5
- Số bị trừ: 15, số trừ: 9, hiệu: 6
- Số bị trừ: 18, số trừ: 4, hiệu: 14
Bài 2: Tìm thành phần còn lại
- ? = 4 + 5 = 9
- ? = 13 – 7 = 6
- ? = 6 + 9 = 15
- ? = 20 – 11 = 9
- ? = 5 + 10 = 15
Kết Luận
Hiểu rõ số trừ và số bị trừ không chỉ giúp trẻ làm toán chính xác mà còn xây dựng nền tảng tư duy toán học vững chắc ngay từ đầu. Ba mẹ có thể đồng hành cùng con hiệu quả hơn với sự hỗ trợ từ ứng dụng học tập thông minh KidsUP – nơi biến các khái niệm toán học trở nên sinh động, dễ hiểu và đầy hứng thú mỗi ngày.
