Bên cạnh những đặc điểm nổi bật như khó khăn trong giao tiếp xã hội và hành vi lặp lại, trẻ tự kỷ còn phải đối mặt với một thử thách lớn khác như chứng rối loạn cảm xúc. Những biến động cảm xúc mạnh mẽ và khó kiểm soát này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ, mà còn tạo áp lực cho cả gia đình. Vậy chứng rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ là gì? Làm sao để cha mẹ có thể giúp con vượt qua? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Chứng rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ là gì?
Rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ là tình trạng mà trẻ gặp khó khăn trong việc nhận diện, kiểm soát hoặc bày tỏ cảm xúc của mình. Điều này có thể bao gồm cả những cảm xúc tích cực và tiêu cực. Đây là triệu chứng mà các trạng thái cảm xúc như hưng phấn, lo lắng, buồn bã, cáu gắt,… thường xuất hiện không có nguyên nhân rõ ràng và kéo dài, gây ra nhiều khó khăn cho cả trẻ và ba mẹ.
Một số biểu hiện trẻ tự kỷ mắc chứng rối loạn cảm xúc có thể kể đến như: thay đổi trạng thái cảm xúc đột ngột, cảm xúc thường kéo dài với cường độ không được kiểm soát, trẻ bị rối loạn giấc ngủ,… Rối loạn cảm xúc không chỉ khiến cho trẻ gặp khó khăn trong việc giao tiếp thường ngày mà còn có thể để lại hậu quả lâu dài trong quá trình phát triển của trẻ.
Sự khác biệt giữa trẻ tự kỷ và trẻ bình thường về cảm xúc
Sự khác biệt lớn nhất giữa trẻ tự kỷ và trẻ bình thường về cảm xúc chính là khả năng nhận diện và biểu đạt cảm xúc.
- Trẻ bình thường thường có khả năng nhận diện và bày tỏ cảm xúc một cách tự nhiên. Ngoài ra, khả năng đồng cảm, dễ dàng hiểu và chia sẻ cảm xúc với người xung quanh cũng là một trong những đặc điểm mà trẻ bình thường có thể tự học để giúp tạo dựng các mối quan hệ bền vững.
- Trẻ tự kỷ, ngược lại, gặp nhiều khó khăn trong việc phân tích và diễn giải cảm xúc của bản thân và mọi người xung quanh. Không chỉ vậy, trẻ không thể hiện cảm xúc một cách rõ ràng hoặc bày tỏ chúng một cách phù hợp.
Một điểm khác biệt quan trọng nữa là trẻ bình thường thường có khả năng học cách kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc theo thời gian. Trong khi trẻ tự kỷ thường cần sự hỗ trợ đặc biệt từ gia đình và chuyên gia để học cách quản lý cảm xúc. Nếu không có sự can thiệp đúng cách, những cảm xúc không được kiểm soát này có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực, thậm chí gây hại cho chính trẻ và mọi người xung quanh.
Nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ
Theo các nhà nghiên cứu, có nhiều giả thuyết về nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ. Tình trạng này có thể bắt nguồn từ các yếu tố sinh học hay từ môi trường xung quanh trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn cảm xúc ở trẻ sẽ giúp cha mẹ có thể tìm ra những giải pháp phù hợp để hỗ trợ con được hiệu quả.
Về mặt sinh học, một trong những nguyên nhân chính có thể kể tới là sự bất thường trong cấu trúc và chức năng của não bộ hoặc do di truyền gen. Hệ thần kinh của trẻ tự kỷ thường không phát triển một cách đồng đều, khiến cho quá trình xử lý cảm xúc và các kích thích từ môi trường bên ngoài trở nên khó khăn hơn.
Ngoài các nguyên nhân về mặt sinh học, môi trường sống và tương tác xã hội cũng góp phần làm gia tăng tình trạng rối loạn cảm xúc. Trẻ tự kỷ thường nhạy cảm với những thay đổi nhỏ trong môi trường xung quanh. Vốn đã gặp khó khăn trong việc xử lý các kích thích từ môi trường, từ đó dẫn đến các phản ứng cảm xúc không phù hợp. Những tình huống căng thẳng hoặc thay đổi đột ngột trong cuộc sống hàng ngày có thể khiến trẻ dễ rơi vào trạng thái rối loạn cảm xúc.
Dấu hiệu sớm nhận biết rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ
Nhận biết sớm các dấu hiệu rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ là vô cùng quan trọng. Trẻ tự kỷ thường biểu hiện sự khó khăn trong việc nhận diện và quản lý cảm xúc từ rất sớm. Do đó, ba mẹ có thể nhận diện các triệu chứng để tạo điều kiện cho cha mẹ tìm kiếm các phương pháp hỗ trợ phù hợp, cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ.
- Yếu tố sinh học và di truyền
Nhiều nghiên cứu cho thấy rối loạn tự kỷ có liên quan đến những bất thường về gen và hệ thần kinh, đặc biệt là ở những vùng não liên quan đến cảm xúc. Những bất thường này khiến cho não bộ của trẻ không thể xử lý thông tin cảm xúc một cách bình thường, dẫn đến những biểu hiện rối loạn cảm xúc.
Ngoài yếu tố di truyền, sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách trẻ tự kỷ kiểm soát và biểu đạt cảm xúc. Ví dụ, sự mất cân bằng trong các hóa chất thần kinh như serotonin hoặc dopamine có thể làm cho trẻ dễ rơi vào trạng thái lo âu, căng thẳng. Không chỉ vậy, những thay đổi về hormon và quá trình phát triển não bộ cũng góp phần vào việc gây ra rối loạn cảm xúc.
- Môi trường sống và tác động của gia đình
Như đã đề cập đến ở trên, môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến cảm xúc của trẻ tự kỷ. Trẻ tự kỷ thường rất nhạy cảm đối với những thay đổi nhỏ trong môi trường xung quanh. Do đó, cha mẹ nên tạo ra một môi trường sống ổn định, tích cực để hỗ trợ cho trẻ là điều vô cùng cần thiết.
Ảnh hưởng của rối loạn cảm xúc đến sự phát triển của trẻ tự kỷ
Rối loạn cảm xúc không chỉ ảnh hưởng đến cảm xúc của trẻ tự kỷ mà còn tác động sâu sắc đến toàn bộ quá trình phát triển trong bé. Khi trẻ không thể kiểm soát cảm xúc, các khía cạnh khác của cuộc sống như giao tiếp, học hỏi và mối quan hệ xã hội cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.
Khả năng giao tiếp và học hỏi
Trẻ gặp khó khăn trong việc nhận diện và biểu đạt cảm xúc thường sẽ bị cản trở trong việc tiếp nhận và phản hồi thông tin từ môi trường xung quanh một cách đúng đắn. Ngoài ra, trẻ không có khả năng kiểm soát được những cảm xúc cơ bản cũng sẽ gây ảnh hưởng lớn tới kỹ năng giao tiếp của trẻ. Điều này dẫn đến việc trẻ dễ bị tách rời khỏi môi trường xung quanh và khó tiếp cận với các hoạt động học hỏi thông thường.
Không chỉ vậy, rối loạn cảm xúc còn gây cản trở cho sự phát triển của các kỹ năng học tập của trẻ. Trẻ tự kỷ thường khó tập trung vào bài học, dễ bị phân tâm bởi các kích thích bên ngoài và gặp khó khăn trong việc tiếp nhận thông tin mới. Sự rối loạn về mặt cảm xúc sẽ làm giảm khả năng ghi nhớ và tiếp thu kiến thức, khiến trẻ tụt lại so với bạn bè cùng trang lứa.
Tác động đến hành vi và quan hệ xã hội
Rối loạn cảm xúc không chỉ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và học hỏi của trẻ tự kỷ mà còn tác động đến hành vi và quan hệ xã hội của trẻ. Rối loạn cảm xúc khiến cho trẻ thường có xu hướng biểu hiện những hành vi tiêu cực như cáu gắt, la hét, hoặc thậm chí đánh người khác hoặc tự làm hại bản thân,… Điều này gây cản trở rất lớn trong quá trình trẻ giao lưu và xây dựng các mối quan hệ xung quanh
Ngoài ra, những cảm xúc không được kiểm soát còn khiến trẻ dễ bị cô lập trong các hoạt động xã hội. Khi trẻ không thể bày tỏ cảm xúc một cách phù hợp, các bạn cùng lứa tuổi có thể khó gần gũi và hiểu trẻ.
Cách ba mẹ hỗ trợ trẻ tự kỷ khi gặp rối loạn cảm xúc
- Phương pháp điều chỉnh cảm xúc cho trẻ tự kỷ tại nhà
Để trẻ có thể học cách điều chỉnh và kiểm soát cảm xúc, cha mẹ có thể cùng trẻ thực hiện một số hoạt động như chơi đùa, vẽ tranh, nghe nhạc. Những hoạt động này thường mang lại cảm giác thư giãn và giúp trẻ giải tỏa cảm xúc.
Những trò chơi với các tương tác nhẹ nhàng, giúp trẻ phát triển khả năng kiểm soát cảm xúc một cách tự nhiên. Ngoài ra, trẻ cũng có thể thể hiện những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân thông qua các hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Cha mẹ có thể khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nghệ thuật để tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với các phương pháp thể hiện cảm xúc khác nhau.
- Vai trò của can thiệp chuyên môn
Bên cạnh những phương pháp hỗ trợ tại nhà, việc tìm đến sự giúp đỡ của các chuyên gia là vô cùng cần thiết. Các chuyên gia như bác sĩ tâm lý, nhà trị liệu ngôn ngữ có thể đưa ra những góc nhìn chuyên môn và cung cấp các liệu pháp chuyên sâu để giúp trẻ tự kỷ quản lý và điều chỉnh cảm xúc một cách hiệu quả hơn. Những phương pháp này được xây dựng dựa trên nghiên cứu khoa học và có khả năng cải thiện tình trạng rối loạn cảm xúc ở trẻ bền vững.
Những hiểu lầm thường gặp về rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ
Rối loạn cảm xúc là một triệu chứng không hiếm gặp ở trẻ tự kỷ. Vậy nhưng, nhiều cha mẹ vẫn thường có những hiểu lầm liên quan tới chứng bệnh này của con, dẫn tới những chủ quan từ phía ba mẹ.
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất là cho rằng trẻ tự kỷ không có cảm xúc. Thực tế, trẻ tự kỷ hoàn toàn có thể trải qua những cảm xúc mạnh mẽ như vui buồn, giận dữ, sợ hãi. Tuy nhiên, do khó khăn trong việc nhận biết và biểu đạt cảm xúc, trẻ có thể thể hiện chúng một cách khác biệt. Ví dụ, một đứa trẻ tự kỷ khi cảm thấy buồn có thể không khóc mà lại trở nên kích động hoặc lặp đi lặp lại một hành động nào đó.
Ngoài ra, nhiều người cho rằng trẻ tự kỷ cố tình làm những hành vi kỳ lạ để thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, thực tế là những hành vi này thường là kết quả của việc trẻ không biết cách để giao tiếp hoặc giải tỏa căng thẳng. Vậy nên, cha mẹ nên hiểu đúng về cách trẻ tự kỷ cảm nhận và biểu hiện cảm xúc, từ đó đưa ra những giải pháp hỗ trợ trẻ phù hợp.
Kết Luận
Bài viết trên là những chia sẻ của KidsUP về chứng rối loạn cảm xúc ở trẻ tự kỷ. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp ích phần nào cho các cha mẹ đang có con gặp phải tình trạng này. Hẹn gặp các phụ huynh ở những bài viết sau nhé!
