Đặc điểm phát triển nhận thức cho trẻ mầm non ba mẹ cần lưu tâm

Phát triển nhận thức cho trẻ mầm non là tiền đề để hình thành nên tính cách, tư duy và các kỹ năng trong tương lai cho trẻ. Cha mẹ cần phải hiểu được quá trình cùng các giai đoạn để tạo điều kiện cho con phát triển và nhận biết sớm các trẻ bị chậm phát triển. Nội dung chi tiết “Đặc điểm phát triển nhận thức của trẻ mầm non” sẽ được KidsUP trình bày cụ thể ở bài viết bên dưới đây. 

Tổng Quan Về Nhận Thức Ở Trẻ Mầm Non

Sự phát triển nhận thức ở trẻ mầm non đóng một vai trò cực kỳ quan trọng cho cuộc sống sau này của con. Ở mỗi một độ tuổi thì quá trình này lại có những biểu hiện, đặc trưng riêng mà cha mẹ cần nhận biết.

Vai trò của nhận thức trong giai đoạn vàng phát triển

Nhận thức là quá trình tiếp thu các kiến thức, hiểu biết về bản thân và môi trường xung quanh thông qua suy nghĩ, kinh nghiệm và giác quan. Thông qua nhận thức bé có thể nhìn nhận về bản thân, thế giới xung quanh và đưa ra các hành động, tương tác tương ứng. 

Đây là điều tiên quyết để tạo dựng nên các khả năng khác như tư duy, ngôn ngữ, giao tiếp,…Chính vì thế, khi trẻ đang ở giai đoạn vàng (mầm non từ 0 – 6 tuổi) thì cha mẹ phải đặc biệt lưu ý phát triển nhận thức

Các giai đoạn phát triển nhận thức điển hình ở trẻ mầm non (0-6 tuổi)

Đặc điểm phát triển nhận thức của trẻ mầm non thể hiện thông qua các giai đoạn tương ứng với từng độ tuổi mà cha mẹ cần nắm được, cụ thể như sau: 

• Từ 3 – 12 tháng: Đây là giai đoạn mà trẻ bắt đầu nhận biết được những người quen thuộc, hóng âm thanh xung quanh, hình dạng, màu sắc cũng như vị giác.
• Từ 1 – 2 tuổi: Trẻ sẽ dành nhiều thời gian quan sát, thực hiện lại các hành vi của người lớn. Việc biết đi cùng khả năng ngôn ngữ phát triển khiến con thích khám phá, chạm và nếm thử mọi thứ. Trẻ có thể phát âm các từ cơ bản, sử dụng hành động để giao tiếp, nhận biết đối tượng quen thuộc, phát triển khả năng giải quyết vấn đề. 
• Từ 2 – 3 tuổi: Sự phát triển nhận thức ở trẻ rõ ràng và độc lập hơn thông qua những kinh nghiệm của chính bản thân. Những biểu hiện thường thấy như sợ các con vật, âm thanh lạ, nói nhiều hơn, hiểu được các quy tắc cụ thể,…. 
• Từ 4 – 5 tuổi: Ở giai đoạn này bé thường đặt ra nhiều câu hỏi thể hiện sự tò mò về thế giới xung quanh.
• Từ 5 – 6 tuổi: Lúc này, khả năng sử dụng từ ngữ, thực hiện hành động của trẻ rõ ràng hơn. Trẻ có thể tự ý thức được việc đi học, suy nghĩ phức tạp, giải quyết vấn đề và tập trung cao hơn. Con cũng tự chăm sóc được bản thân như đánh răng, mặc quần áo và tự giải quyết được các vấn đề nhỏ hay thường kể lại các câu chuyện.

Các Khía Cạnh Phát Triển Nhận Thức Cho Trẻ Mầm Non

Sự phát triển nhận thức cho trẻ mầm non bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau từ giao tiếp đến cách tương tác với xã hội. Tất cả các mặt đều phải cùng thay đổi thì như vậy mới tạo ra sự đồng đều, toàn diện ở trẻ. 

Phát triển ngôn ngữ và giao tiếp

Sự phát triển nhận thức của trẻ thể hiện rất rõ trong khả năng ngôn ngữ thông qua từng giai đoạn như: 

• Từ 3 – 12 tháng: Trẻ bắt đầu có nhận thức về những cảm xúc và biết đáp lại, thể hiện ngôn ngữ của bản thân thông qua việc bập bẹ hoặc các hành động. 
• Từ 12 – 18 tháng: Ở giai đoạn này, trẻ nói ra được các từ ngữ đơn lẻ như ba, bố, bà, mẹ. Ngoài ra, bé cũng đã hiểu và có thể đáp ứng được các hành vi định danh, mệnh lệnh quen thuộc của người thân. 
• Từ 18 – 24 tháng tuổi: Lúc này, trẻ đã có thể nhận biết và sử dụng được tên gọi của người thân, động vật, đồ dùng quen thuộc, các bộ phận trên cơ thể. Bé cũng tập trung nghe, quan sát các câu chuyện, lặp lại các từ quen thuộc và nói được một số cụm từ ngắn. 
• Từ 2 – 3 tuổi: Lúc này vốn từ, khả năng sắp xếp và sử dụng từ ngữ của trẻ rõ ràng hơn. Ba mẹ sẽ thấy bé nói nhiều hơn với các câu ngắn tuy phát âm vẫn chưa rõ ràng. 
• Từ 3 – 6 tuổi: Chất lượng ngôn ngữ ở giai đoạn này đã cải thiện vượt bậc, các lỗi về phát âm, ngữ pháp, dùng từ đang được cải thiện dần. Bạn sẽ thấy được việc trẻ nói những câu dài, hoàn chỉnh một cách rõ ràng hơn.

Để thúc đẩy phát triển nhận thức cho trẻ 24-36 tháng hay bất kỳ giai đoạn nào khác, cha mẹ đều có thể sử dụng một số cách sau:  

• Thêm thắt, nhấn mạnh các từ ngữ đặc biệt trong câu để bé ghi nhớ. 
• Tập cho trẻ chủ động nói thông qua việc hỏi đáp hoặc gợi ý để bé kể lại các câu chuyện. 
• Sử dụng tranh ảnh, kể chuyện để gợi ý thêm các từ ngữ, tăng vốn từ. 
• Làm mẫu giao tiếp như nói lặp đi lặp lại các từ như mẹ, bố, bà, ba,…
• Tạo môi trường thân thiện để bé tự tin nói dù có ngọng hay chưa rõ ràng. 

Phát triển tư duy và giải quyết vấn đề

Trong giai đoạn phát triển nhận thức cho trẻ 4-5 tuổi, cha mẹ nên kết hợp thêm các trò chơi và hoạt động để kích thích như:  

• Sử dụng những bộ đồ xếp hình cơ bản và yêu cầu bé sắp xếp, phân loại theo hình dạng, màu sắc. 
• Kể chuyện, hỏi đáp các vấn đề xoay quanh đó hoặc cho bé đóng vai nhân vật. 
• Tổ chức các hoạt động vui chơi ở bên ngoài, khám phá thế giới tự nhiên, sân vườn,…
• Cho trẻ tham gia các hoạt động trải nghiệm hay sử dụng những mô hình nấu ăn, trồng cây, đồ thủ công,…

Phát triển nhận thức cảm xúc và xã hội

Ở giai đoạn mầm non bé sẽ học các kỹ năng giao tiếp với xã hội thông qua quan sát cha mẹ, mọi người xung quanh. Trải qua từng độ tuổi thì khả năng phản ứng và thể hiện cảm xúc ở trẻ cũng trở nên rõ ràng và phụ huynh dễ dàng nhận thấy hơn. 

Để trẻ phát triển toàn diện, cha mẹ cần chú trọng đến những kỹ năng giao tiếp xã hội như: 

• Chia sẻ: Bạn nên giáo dục, định hướng để bé có thể đồng cảm, hiểu và biết chia sẻ với mọi người xung quanh. Trẻ có thể bắt đầu từ những việc đơn giản như chia sẻ đồ ăn, cùng sử dụng đồ chơi, chỗ ngồi. 
• Hợp tác: Cha mẹ nên tạo điều kiện cho trẻ đến lớp học, tham gia các hoạt động đông người để bé biết cách hợp tác, làm việc nhóm. 
• Giải quyết xung đột: Phụ huynh đặt ra các tình huống để bé đóng vai hoặc gợi ý hướng giải quyết. Khi bé gặp khó khăn, bạn nên động viên hỗ trợ thay vì trực tiếp can thiệp. 

Phát triển nhận thức về thế giới xung quanh

Để kích thích và định hướng nhận thức đúng về xung quanh bạn hãy tạo các hoạt động giúp trẻ khám phá thế giới tự nhiên và xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng với phát triển nhận thức cho trẻ 5 – 6 tuổi, cụ thể như:

• Cho bé tham gia các hoạt động ngoài trời như đi công viên, sở thú, khám phá sân vườn. 
• Đưa bé đến những nơi công cộng như bảo tàng, chợ, siêu thị,…
• Để bé tham gia vào các hoạt động như nấu ăn, trồng cây, dọn dẹp,…

Dấu Hiệu Cảnh Báo Về Sự Chậm Phát Triển Nhận Thức

Chậm phát triển nhận thức là việc mà bé tụt lại phía sau một cách rõ rệt so với các bạn bè cùng trang lứa ở một hoặc một số khía cạnh như ngôn ngữ, vận động cơ thể, tương tác xã hội. Ban đầu tình trạng này không thể hiện rõ hay để lại hậu quả lớn. Nhưng nếu tiếp tục kéo dài thì sẽ ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ. 

Nếu để tình trạng này kéo dài thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nhận thức sau này của trẻ, thậm chí gây ra những khiếm khuyết mà không thể khắc phục. Chính vì thế, cha mẹ cần phải biết các dấu hiệu để phát hiện và can thiệp ngay từ sớm. 

Hiện nay, việc chậm phát triển nhận thức ở trẻ thường gặp nhất thường ở khía cạnh ngôn ngữ, vận động, tương tác xã hội với các biểu hiện như sau: 

Ngôn ngữ

• Từ 2 – 6 tháng tuổi: trẻ không nhận thức được với tiếng cười của mọi người xung quanh, không biết cười. 
• Từ 6 – 12 tháng tuổi: Trẻ không bập bẹ được các từ đơn giản như “ê, a” hay không có phản ứng với âm thanh, không hiểu được những tư như “có, không, xin chào, tạm biệt”. 
• Từ 12 – 24 tháng tuổi: Trẻ không chủ động tìm cách thể hiện suy nghĩ của bản thân, không nói được câu dài hay bắt chước bố mẹ. 
• Từ 2 – 3 tuổi tuổi: Trẻ không thực hiện lại được các câu, không ghép từ hoặc nói câu nhiều hơn 4 từ. 
• Từ 4 tuổi trở lên: Trẻ không có hứng thú giao tiếp, nói lắp, không rõ ràng, không hiểu được các đại từ nhân xưng. 

Vận động

• Từ 2 – 9 tháng tuổi: Trẻ không thể tự ngẩng đầu, không thể cầm nắm đồ chơi hay tự ngồi.
• Từ 9 – 12 tháng tuổi: Trẻ không biết bò, bò lệch hoặc chưa thể đứng dù đã được hỗ trợ. 
• Từ 1 – 2 tuổi: Không thể đi lại, thường xuyên kiễng chân. 
• Khi 3 tuổi: Bé không giữ được thăng bằng, không thể đẩy xe đồ chơi hay đi cầu thang. 

Kết luận

Phát triển nhận thức cho trẻ mầm non một cách toàn diện là công việc không hề dễ. Bởi chúng ta sẽ cần chú ý đến rất nhiều yếu tố ở từng giai đoạn, độ tuổi của bé. Nên các bậc phụ huynh hãy tìm hiểu và tham khảo những thông tin mà KidsUP đã chia sẻ ở trên để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của trẻ nhé.