Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường xuyên phải đối mặt với những tình huống giao tiếp tế nhị, nhạy cảm. Để truyền đạt thông tin một cách lịch sự, tránh gây tổn thương cho người khác, người Việt Nam đã hình thành và sử dụng biện pháp “nói giảm nói tránh”. Vậy nói giảm nói tránh là gì? Bạn đọc hãy cùng tìm hiểu về biện pháp này trong bài viết dưới đây của KidsUP nhé!
Nói giảm nói tránh là gì?
Ta có thể hiểu nói giảm nói tránh là gì? Đây là một biện pháp tu từ, sử dụng các từ ngữ, cách diễn đạt nhẹ nhàng, uyển chuyển để thay thế cho những từ ngữ mang ý nghĩa tiêu cực, thô tục hoặc gây khó chịu. Mục đích khi sử dụng nói giảm nói tránh là giảm bớt sự đau buồn, nặng nề hoặc khó xử trong giao tiếp, đồng thời thể hiện sự tôn trọng đối với người nghe.
Ví dụ: thường gặp về nói giảm nói tránh là khi nói về sự mất mát của một người thân. Người nói thường tránh câu trực tiếp như “ông ấy đã chết”, mà sẽ thường sử dụng các dạng câu như: “ông ấy đã qua đời”, “ông ấy đã về nơi chín suối” hoặc “ông ấy đã khuất”,… Những cách diễn đạt này giúp giảm bớt sự đau thương, mất mát, đồng thời thể hiện sự tôn trọng đối với người đã khuất và gia đình họ.
Các dạng nói giảm nói tránh phổ biến trong tiếng Việt
Người Việt thường sử dụng nói giảm nói tránh trong giao tiếp. Người nói có nhiều cách để nói giảm nói tránh một vấn đề nhạy cảm. Mỗi dạng nói giảm nói tránh đều có tác dụng và mục đích khác nhau.
Dạng 1 – Thay thế từ ngữ mang nghĩa tiêu cực bằng cách diễn đạt nhẹ nhàng
Thay thế từ ngữ là dạng nói giảm nói tránh phổ biến nhất, sử dụng các từ ngữ có nghĩa tương đương nhưng nhẹ nhàng, tế nhị hơn. Nói giảm nói tránh bằng cách sử dụng các từ ngữ nhẹ nhàng hơn sẽ giúp giảm bớt sự nặng nề, tiêu cực của thông tin, đồng thời thể hiện sự tôn trọng đối với người nghe.
Sau đây là một vài ví dụ về dạng nói giảm nói tránh này:
- “Anh ấy rất là lười biếng” => “Anh ấy không được chăm chỉ lắm”. Cách nói này giúp giảm bớt sự khó chịu cho người nghe khi ta muốn phê bình họ về một vấn đề.
- “Cửa hàng của cô ấy sắp phá sản” => “Cửa hàng của cô ấy đang gặp nhiều khó khăn”. Cách nói này giúp giảm bớt sự bi quan cho người nghe
Dạng 2 – Dùng hình ảnh ẩn dụ để tránh trực tiếp đề cập vấn đề nhạy cảm
Dạng này sử dụng các hình ảnh ẩn dụ, so sánh để diễn đạt ý một cách gián tiếp, tránh đề cập trực tiếp đến vấn đề nhạy cảm. Cách nói sử dụng hình ảnh ẩn dụ giúp giảm bớt sự thô tục, trần trụi của thông tin, đồng thời tạo ra sự tinh tế, nghệ thuật trong giao tiếp.
Ví dụ:
- “Dù Bác đã đi xa, nhưng hình ảnh Bác vẫn luôn sống mãi trong trái tim hàng triệu con người Việt Nam”. => Ở đây, cum “đi xa là để chỉ một người đã qua đời. Cách nói này sẽ giúp giảm bớt đi tính chất nặng nề của sự việc và đề cao người đã khuất.
- “Nó đã đi theo tiếng gọi của tự do” => Cụmm “đi theo tiếng gọi của tự do” được dùng để chỉ việc ai đó bỏ trốn. Cách nói này giúp giảm bớt sự tiêu cực của hành động bỏ trốn, đồng thời tạo ra sự lãng mạn, bay bổng.
Dạng 3 – Sử dụng cách nói gián tiếp để giảm mức độ nghiêm trọng
Ngoài sử dụng các từ ngữ thay thế hay các biện pháp tu từ, bạn có thể nói giảm nói tránh bằng cách sử dụng các câu hỏi tu từ, câu phủ định hoặc cách nói vòng vo để giảm bớt mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Một vài ví dụ về nói giảm nói tránh một cách gián tiếp trong tiếng Việt:
- “Tôi e rằng chúng ta không thể đồng ý với nhau về vấn đề này” thay vì “ý kiến của anh sai rồi”. Cách nói này giúp giảm bớt sự đối đầu, đồng thời thể hiện sự tôn trọng đối với ý kiến của người khác.
- “Có lẽ chúng ta cần xem xét lại kế hoạch này” thay vì “kế hoạch này rất là tệi”. Cách nói này giúp giảm bớt sự bi quan, đồng thời tạo ra sự lạc quan, hy vọng.
Ứng dụng nói giảm nói tránh trong đời sống & giao tiếp hàng ngày
Nói giảm nói tránh là một cách nói thông dụng. Ta có thể dễ dàng thấy biện pháp nói giảm nói tránh trong những bài thơ, bài văn hoặc trong giao tiếp hàng ngày.
Nói giảm nói tránh trong văn hóa ứng xử người Việt
Trong văn hóa Việt Nam, người nói thường sử dụng cách nói giảm nói tránh để thể hiện sự lịch sự, tế nhị và tôn trọng người khác, tạo ra một môi trường giao tiếp văn minh, lịch sự.. Nó giúp chúng ta tránh làm mất lòng đối phương, đồng thời duy trì được sự hòa thuận trong các mối quan hệ xã hội.
Ví dụ, khi muốn từ chối một lời đề nghị, người Việt thường nói “xin hãy cho tôi thời gian để suy nghĩ thêm” hoặc “tôi e rằng mình không thể giúp được”. Cách nói này giúp giảm bớt sự khó xử cho cả người nói và người nghe.
Cách dùng nói giảm nói tránh trong công việc và xã hội
Nói giảm nói tránh cũng được sử dụng rất nhiều trong môi trường công sở. Cách diễn đạt này không những giúp chúng ta truyền đạt thông tin một cách chuyên nghiệp, hiệu quả, đồng thời tránh gây ra những xung đột không đáng có. Trong giao tiếp xã hội, nó giúp chúng ta duy trì được các mối quan hệ tốt đẹp và tránh làm mất lòng người khác.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải lúc nào cũng nên sử dụng nói giảm nói tránh. Trong một số trường hợp, việc nói thẳng, nói thật là cần thiết để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Việc lạm dụng nói giảm nói tránh có thể dẫn đến sự hiểu lầm, mơ hồ trong giao tiếp.
5 ví dụ nói giảm nói tránh giúp bạn hiểu rõ ngay lập tức
Chúng ta thường xuyên sử dụng nói giảm nói tránh trong giao tiếp mà không thực sự hiểu rõ cách nói này. Sau đây là một vài ví dụ về nói giảm nói tránh thường gặp trong đời sống mà bạn có thể tham khảo:
- Ví dụ 1 – Giao tiếp lịch sự nơi công sở: “Chúng ta cần xem xét lại quy trình làm việc” thay vì “quy trình làm việc của chúng ta quá tệ”. Cách nói này giúp giảm bớt sự chỉ trích, đồng thời tạo ra sự xây dựng, hợp tác.
- Ví dụ 2 – Nói về những chủ đề nhạy cảm trong đời sống: “Cô ấy đang mang trong mình một niềm vui lớn” thay vì “cô ấy có thai”. Cách nói này giúp giảm bớt sự trần trụi, đồng thời tạo ra sự tế nhị, kín đáo.
- Ví dụ 3 – Ứng dụng trong văn học và nghệ thuật: “Người ra đi đầu không ngoảnh lại” (thơ Quang Dũng) thay vì “người chết”. Cách nói này giúp giảm bớt sự đau thương, mất mát, đồng thời tạo ra sự lãng mạn, hào hùng.
- Ví dụ 4 – Tránh làm tổn thương người khác trong giao tiếp: “Tôi nghĩ bạn có thể làm tốt hơn” thay vì “bạn làm quá tệ”. Cách nói này giúp giảm bớt sự chỉ trích, đồng thời tạo ra sự khích lệ, động viên.
- Ví dụ 5 – Cách sử dụng trong truyền thông và quảng cáo: “Sản phẩm của chúng tôi mang đến trải nghiệm khác biệt” thay vì “sản phẩm của chúng tôi tốt nhất”. Cách nói này giúp giảm bớt sự khoe khoang, đồng thời tạo ra sự khách quan, trung thực.
Kết Luận
Bài viết trên là giải đáp của KidsUP cho câu hỏi “nói giảm nói tránh là gì?” và những thông tin mà bạn đọc cần biết về cách diễn đạt này. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp người học hiểu hơn về ngữ pháp của người Việt. Các bạn hãy đón đọc những bài viết sắp tới trên trang chủ của KidsUP để có thêm nhiều thông tin hữu ích hơn nữa nhé!
